Ondanks de groeiende wereldwijde economische en politieke uitdagingen heeft TP Vision de groei in belangrijke segmenten weten te behouden. De prestaties van OLED Ambilight TV’s en GO Sports-producten zijn een bijzonder hoogtepunt in het verkoopsucces van het bedrijf, zo vertelde topman Kostas Vouzas, CEO van TP Vision zojuist op Schiphol.

De marktomstandigheden werden in 2022 wel steeds uitdagender, een situatie die zich waarschijnlijk zal voortzetten in de eerste helft van 2023.

Op de TV-markt blijft Ambilight de onderscheidende factor. De volgens TP Vision ‘meeslepende ervaring’ wordt uitzonderlijk positief ontvangen door consumenten.

Philips Sound was in 2022 succesvol met een sterke groei van 12 procent in audioproducten. Het hoogtepunt is de stijging van 22 procent in de verkoop van hoofdtelefoons.

Om de groei verder te stimuleren zal TP Vision het gerenommeerde merk AOC in 2023 in de audiocategorie introduceren, met ‘opwindende producten’ die speciaal zijn ontworpen om een jonger publiek aan te spreken.

TP Vision zal het Philips-merk ook naar een nieuw marktsegment brengen met de lancering van de eerste Philips-slaaphoofdtelefoon, ontworpen in samenwerking met slaapwetenschapper Kokoon. Die voorkomt de ellende van verstoorde slaap, door dragers te helpen gemakkelijker in slaap te vallen en blijven door verstoringen van buitenaf tegen te gaan.

TP Vision bereikte ook resultaten met de duurzaamheid. Alle 32-inch, 43-inch en 50-inch TV-modellen gingen in 2022 over op polystyreenvrije, ecologische verpakking en modellen met een groter schermformaat zullen volgen. Daarnaast is het bedrijf gestopt met het produceren van full colour bedrukte TV-omverpakkingen en gebruikt het inkten op basis van soja.

Eveneens werd voor Philips Sound de vervanging van plastic binnenverpakkingen door duurzame materialen voor Philips-hoofdtelefoons versneld, waarbij het bedrijf zich ook toelegde op plasticvrije ecologische verpakkingen voor alle audioproducten tegen 2024.

Op Schiphol toont het bedrijf woensdag zijn nieuwste generatie televisies en audioproducten, waaronder de primeur van een eerste slaaphoofdtelefoon.

De Chinese centrale bank heeft voor miljoenen euro’s aan digitale yuan’s uitgedeeld om het gebruik van de Central Bank Digital Currency (CBDC) te stimuleren.

Meerdere steden zouden ongeveer 24,59 miljoen euro aan digitale yuan’s hebben weggegeven. In totaal gaven de steden 180 miljoen yuan weg. In Hangzhou kreeg iedere inwoner 12 dollar (80 yuan) aan CBDC.

Het is geen geheim dat de digitale yuan van China weinig aftrek vindt. Xie Ping, tegenwoordig hoogleraar aan de Tsinghua University, zegt dat de cumulatieve digitale yuan-transacties in oktober, twee jaar na de lancering, slechts de 14 miljard dollar (100 miljard yuan) hadden overschreden.

Slechts 261 miljoen gebruikers zouden een portemonnee voor de digitale yuan hebben, terwijl 903,6 miljoen mensen gebruik maken van mobiele betalingen in China.

Volgens Ping moeten de mogelijkheden worden verruimd en zou de digitale munt breder moeten worden geaccepteerd.

In Duitsland zijn 274.000 arbeidsplaatsen bezet door experts in online marketing. Dit marktsegment als geheel genereert een handelswaarde van 19,8 miljard euro.

Het aantal werknemers in dit vakgebied is in vier jaar tijd met een derde toegenomen tot nu bijna driehonderdduizend man. Dat rekent Bitkom voor, een belangenorganisatie die zo’n tweeduizend bedrijven vertegenwoordigt in het online domein.

Deze nieuwe groep mensen leverde 7,3 miljard euro extra waarde toe bij opdrachtgevers als webwinkels, retailers, telco’s en nutsbedrijven.

Voor Nederland zijn dit soort cijfers niet bekend.

Foto: rodrigo leza (cc)

Digitaal bureau E-Sites uit Breda splitst op in twee nieuwe bedrijven. Good News specialiseert zich in webontwikkeling, Unlock richt zich op mobiele toepassingen.

Na 23 jaar komt er een einde aan de bedrijfsnaam E-Sites, zo maakt het bedrijf zojuist bekend. Dat heeft geen impact voor dienstbetrekkingen op zich, maar wel worden de medewerkers naar hun expertise geplaatst bij het label dat hun werk het best dekt.

Arthur Engel, managing director van voormalig E-sites, licht toe: “Nu is het juiste moment om onze eigen dienstverlening aan te scherpen. Voor het continueren van uitdaging, doorontwikkeling en aansluiting bij de markt. We kozen voor meer focus en ruimte voor ondernemerschap. Om de ideologie van de specialistische Handpicked agencies kracht bij te zetten. En onze waarde voor klanten te begunstigen.”

Handpicked agencies is de naam van de groep waar E-Sites onder viel.

Het team van Good News ontwikkelt digitale platformen met een expliciete focus op resultaat. De specialistische expertise die het team heeft opgebouwd ligt met name bij health en corporate recruitment. Het tweede label, full focus mobile agency Unlock, richt zich volledig op apps voor merken waarbij contact, service of verkoop via mobiel essentieel is. Er is veel ervaring binnen de branches health, commerce, sports, mobility en koppelingen met Bluetooth en Internet of Things.

Chris van Persie krijgt de leiding over Good News, Roy Niemantsverdriet over Unlock.

Het is niet de eerste keer de organisatie schuift om zich aan de marktvraag aan te passen. Handpicked agencies zelf is namelijk de voortzetting van wat tot 2018 E-Sites Groep heette. Bij die naamswijziging werden uit eigen gelederen de bureaus Departure en Boldly gelanceerd. En vorig jaar nog ontstond op die organische manier de nieuwe loot HighFive, een web3-specialist.

Deze werkwijze is ook kenmerkend voor hoe de bedrijvengroep wil werken. Zonder venture capital ondernemend de eigen koers bepalen. Hiertoe werd recent nog Bjorn Stolte aangesteld als Chief Strategy Officer van de bureaugroep.

YouTube Shorts, vergelijkbaar met TikTok, heeft de 50 miljard dagelijkse impressies overschreden. Het bedrijf rapporteerde eerder 30 miljard dagelijkse weergaven.

Toegegeven: dat haalt het niet bij Instagram en Facebook. Meta zei eerder dat Reels op beide platforms 140 miljard dagelijkse weergaven wist te genereren.

In november rolde het bedrijf Shorts ook uit op tv. TikTok had een vergelijkbare poging gedaan om zijn app in 2021 beschikbaar te maken voor meerdere platforms met een groot scherm, waaronder Amazon Fire TV, Android TV en bepaalde LG- en Samsung smart-tv’s.

Vorig jaar vertelde YouTube dat 1,5 miljard ingelogde gebruikers elke maand shorts kijken.

Op 1 februari startte YouTube een nieuw programma om advertentie-inkomsten te delen met Shorts-videomakers. Dat zou meer makers moeten stimuleren om originele inhoud voor het platform te ontwikkelen. Afgelopen november begon het videoplatform ook met het testen van winkel- en affiliate marketingfuncties voor Shorts.

De Amerikaanse senator Michael Bennet, een Democraat die in de Inlichtingencommissie van de Senaat zit, wil dat Apple en Google TikTok gaan verwijderen uit hun appwinkels.

In een brief zegt Bennet dat ‘TikTok, in zijn huidige vorm, een onaanvaardbare bedreiging vormt voor de nationale veiligheid van de Verenigde Staten.’

In het bijzonder oppert Bennet de mogelijkheid dat het moederbedrijf van TikTok, ByteDance, ‘zijn invloed gebruikt om de Chinese overheidsbelangen te bevorderen’.

TikTok heeft al eerder ontkend dat hiervan sprake is en heeft geprobeerd zijn banden met China te bagatelliseren. In een verklaring aan CNN zegt het bedrijf dat de brief van Bennet ‘bijna uitsluitend gebaseerd is op misleidende berichtgeving over TikTok’.

Hoewel het onwaarschijnlijk lijkt dat beide bedrijven zo’n drastische stap zouden nemen op basis van een brief van een senator, toont het de toenemende druk en controle op TkTok.

Het bedrijf heeft de afgelopen twee jaar onderhandeld met het Committee on Foreign Investment in the United States (CFIUS, maar dat heeft tot op heden niet veel opgeleverd. Wel is er een samenwerking met Oracle opgezet om Amerikaanse gebruikersgegevens te beschermen.

De app is al verbannen van federale apparaten en tal van deelstaatregeringen hebben dit voorbeeld gevolgd.

De Amerikaanse president Joe Biden zei maandag dat hij niet zeker wist of Washington TikTok zou verbieden. ‘Ik weet dat ik het niet op mijn telefoon heb.’

Een belangrijke mijlpaal op de Universiteit Twente: het Robotics Centre is sinds januari officieel gestart. Het Robotics Centre is dé plek waar studenten worden opgeleid en partners als (semi-)overheden, bedrijven, NGO’s en kennisinstellingen samenwerken aan robotica-oplossingen die ons dagelijks leven verbeteren.

Het centrum is volgens de universiteit dé plek waar de toekomst van robotica vormgegeven wordt en waar tegelijkertijd mensen centraal staan. ‘We hebben vooral oog voor de combinatie tussen techniek en mens en maatschappij. Naast dat er nieuwe innovaties en oplossingen worden ontwikkeld binnen de thema’s gezondheidszorg, industrie en samenleving, zijn we ook een plek voor inspiratie, discussie en dialoog. Geen gesloten bolwerk, maar een plek waar iedereen terechtkan, ook niet-academici.

Het Robotics Centre van de UT is een gezamenlijk initiatief van de faculteiten Engineering Technology (ET) en Electrical Engineering, Mathematics en Computer Science (EEMCS).

Het Robotics Centre van de UT wordt getrokken door de faculteiten EEMCS en ET en werkt actief samen met de overige faculteiten en UT-onderzoeksinstituten. Het managementteam bestaat naast Van Roon uit de hoogleraren Stefano Stramigioli, Herman van der Kooij, Dirk Heylen en Dannis Brouwer en Jan Broenink als opleidingsdirecteur van de master Robotics.

Qua infrastructuur wordt er gebruikgemaakt van de verschillende roboticalabs op de campus. De plannen voor een eigen plek voor het centrum in gebouwen de Westhorst en Carré zijn in ontwikkeling.

Op 28 maart , tijdens de jaarlijkse UT Robotics Day, wordt het Robotics Centre officieel gelanceerd. Meer informatie is te vinden op de website van het Robotics Centre.

Vandaag publiceert Emerce zijn eerste collectie premium artikelen. Een reeks verhalen die je up to speed brengt met ontwikkelingen in tech, media, e-commerce en marketing.

In vogelvlucht:

Interest-based e-commerce
Zoals TikTok scherp weet in te schatten waarnaar gebruikers op zoek zijn, zo kunnen verschillende Chinese e-commercespelers dit ook. De zogeheten shelf commerce maakt plaats voor interest-based e-commerce. Na de thuismarkt heeft dit via de Verenigde Staten nu ook het Westen bereikt. Gamification, loyalty en een andere UX spelen een belangrijke rol, vertelt Ed Sander, techcommentator en medeoprichter van China Talk.

Generative AI: slimme workflow is de crux
Met het vrijgeven van ChatGPT eind vorig jaar was Generative AI ineens overal. Interessant, maar vooral nog spielerei. De echte potentie wordt pas duidelijk wanneer meerdere tools in een slimme workflow samenwerken. Met Nederlandse kenners bogen we ons over verschillende use cases en de toekomstverwachtingen. ‘De truc is om te weten hoe je verschillende tools aan elkaar knoopt.’

‘Influencer-markt gaat naar paid first’
Terwijl de creator economy stug doorgroeit, wordt er regelmatig geklaagd over lage verdiensten. De markt is dan ook scheef verdeeld, maar wordt ook niet altijd goed begrepen. Om eindelijk geld te gaan verdienen, zal naar alle waarschijnlijkheid ook TikTok het organisch bereik verder naar beneden schroeven en zullen creators en adverteerders moeten herijken.

Recommerce ontleed
De vraag of klanten iets te verkopen hebben, wordt standaard in elke customer journey, stelt Ab Seghrouchni van de Franse Recommerce Group in dit artikel over de hobbels en kansen van recommerce. Het verhandelen van gebruikte goederen wint aan populariteit, maar een passend model vinden, blijkt niet altijd eenvoudig en er zijn vraagtekens te plaatsen bij de kans op winstgevendheid. Reden om verschillende businessmodellen onder de loep te nemen en te kijken naar de praktijk. “Hoe dan ook zit de oplossing in het langer gebruiken van producten”, aldus Marianne van Leeuwen, die bij Decathlon aan Product-as-a-Service business bouwt.

Twee DAO-bouwers aan het woord
‘Het is nog best chaos, maar je kunt snel indruk maken met je eigen innovaties’, stelt Michiel Degruytere, medeoprichter van Foragers.io. Dat zijn start-up een decentrale autonome organisatie (DAO) is, was een keuze achteraf. Vanwege het verregaand kunnen automatiseren van de bedrijfsvoering. Luuk Weber (Kolektivo) kiest dan weer voor een DAO-structuur op strategisch niveau en stelt dat stakeholdermanagement de grootste kans is. Lees meer over hun overwegingen en uitdagingen bij deze nieuwe organisatievorm.

Apples VR/AR-ambities
In maart presenteert Apple naar verluidt eindelijk zijn langverwachte Augmented en Virtual Reality-bril. Het bedrijf is laat met de ontwikkeling ervan, maar heeft vaker een nog nauwelijks ontwikkelde markt naar zich toe kunnen trekken. Naast de iPhone ook de Apple Watch. Hoe kansrijk is Apple in dit nieuwe speelveld?

Unbundling Discord
Microsoft legde al 12 miljard dollar op tafel voor een overname, maar communicatieplatform Discord blijft zich liever onafhankelijk ontwikkelen. Aan gebruikertoestroom geen gebrek en als voorkeursplatform voor Web3-bedrijven heeft het een gunstige positie, maar een vliegwiel voor inkomsten is nog niet gevonden. Waarin schuilt de kracht van Discord, hoe kan het zijn business uitbouwen en welke rol spelen overnames daarin?

How to: verduurzaming voor techbedrijven
Werknemers die afhaken (climate quitters), investeerders die overslaan en regelgeving die steeds strikter wordt. Verduurzaming staat hoog op de agenda bij veel techbedrijven. Tussen wens en praktijk zit echter nogal eens een kloof. Hoe breng je strategie en praktische uitwerking bij elkaar? “Onderschat niet hoeveel tijd eroverheen gaat, voordat je resultaat boekt.”

Voor het lezen van de artikelen is een Emerce Premium-abonnement nodig. Met dit abonnement heb je onbeperkt toegang tot premium content als achtergrondartikelen, rapporten, dossiers en exclusief nieuws.

Daarnaast krijg je ook nog eens gratis kaarten voor Emerce Digital Marketing Live! en Emerce E-commerce Live!, 10% korting op alle andere Emerce evenementen en ontvang je de Emerce 100 en de EGUIDE in print.

Meer informatie vind je hier.

De half miljoen actieve gebruikers van de PostNL-app kunnen komende weken ook de pakketkluis als voorkeurlocatie opgeven om pakketjes te ontvangen.

Op dit moment zijn er drie opties: bezorgen bij de buren, bezorgen bij een PostNL-punt in de buurt of bezorgen op een afgesproken plek rondom huis. Daar komt er nog eentje bij, vertelt Stephan van den Eijnden, directeur E-commerce.

“Met bezorgvoorkeuren spelen we in op de wens van ontvangers om zelf te bepalen waar en wanneer hun pakket wordt bezorgd. We zijn blij dat we vanaf deze maand een extra optie toe kunnen voegen aan de niet-thuisvoorkeuren, namelijk de PostNL-pakketautomaat. De komende periode worden steeds meer automaten geplaatst.”

Eind vorig jaar stonden er ruim vierhonderd pakketautomaten van PostNL op verschillende locaties. Het doel is om dat aantal uit te breiden naar vijftienhonderd PostNL-pakketautomaten in 2024.

Er zijn 7,5 miljoen mensen die beschikken over een PostNL-account. Een klein deel van hen, een half miljoen, gaf in de app aan hoe zij het liefst hun pakketjes ontvangen.

Het internetverkeer in Amsterdam groeide ook in 2022 stevig door. AMS-IX Amsterdam, één van de grootste Internetknooppunten ter wereld, heeft afgelopen jaar in heel 2022 29.4 Exabyte (EB) aan internetdata op zijn platform verwerkt, een verdubbeling met vier jaar geleden. In 2018 lag de hoeveelheid verwerkte data op iets meer dan 14.1 Exabyte.

Ook in 2022 werden weer records verbroken. Het hoogst gemeten piekverkeer op de Internet Exchange in Amsterdam was in 2022 11.6 Terabit per seconde. Dat komt neer op de gelijktijdige streaming van zo’n 6,2 miljoen TikTok filmpjes of 2,3 miljoen HD-video’s.

Het aantal aangesloten netwerken steeg naar 889. De meeste aangesloten netwerken maken daarbij gebruik van 10GE poorten. Het aandeel 100GE poorten stijgt echter snel, van 360 in 2021 tot 428 in 2022. Over een aantal jaren zal 100GE de norm zijn.

Ook het verkeer op AMS-IX’s Global Roaming Exchange (GRX) is sterk gestegen afgelopen jaar. De GRX faciliteert de uitwisseling van mobiele roaming data en wordt gebruikt door mensen die in het buitenland van mobiele netwerken gebruik maken. In 2022 werd een piekverkeer van 312 Gbps aangetikt, maar liefst 52 procent hoger dan het piekverkeer uit 2021. Waarschijnlijk komen deze verschillen door de pandemie die in 2021 nog in volle hevigheid heerste. Het aantal mensen dat naar het buitenland ging reizen bleef beperkt, wat verkeer op de GRX heeft getemperd in dat jaar.

Ook het aantal partners van AMS-IX blijft groeien. AMS-IX heeft ondertussen 60 resellers als partners en is hierdoor te bereiken vanuit zo’n 800 datacenters in 64 landen. Daarnaast heeft AMS-IX afgelopen jaar diverse strategische partners geholpen met het opzetten van eigen Internet Exchanges. In 2022, zijn er nieuwe Internet Exchanges opgezet in Singapore, Cairo, Kolkata and Hyderabad.

Eind december heeft de Kansspelautoriteit (Ksa) voor ruim 25 miljoen euro aan boetes opgelegd aan zeven exploitanten van illegale online gokwebsites. Zij hadden geen vergunning voor het aanbieden van online kansspelen op de Nederlandse markt. Dit maakte bestuursvoorzitter van de Ksa, René Jansen, bekend in een speech in Amsterdam tijdens het Annual Gaming Industry Event.

Al eerder zijn deze aanbieders, op straffe van een dwangsom, gemaand om te stoppen met het aanbieden van kansspelen zonder vergunning. Eind januari maakte de Ksa al bekend dat een boete van 900.000 euro is opgelegd aan Shark 77.

Vanwege nog lopende juridische procedures maakt de Ksa nog niet openbaar aan welke andere zes partijen de boetes zijn opgelegd. Het is eerst aan de rechter om een oordeel over openbaarmaking te geven. In algemene zin kunnen de boetes wel nader worden toegelicht.

De opgelegde boetes – die veel hoger liggen dan voorheen – zijn gebaseerd op het aangepaste boetebeleid van de Ksa. Naast het verhogen van de basisboete kan nu ook op basis van de berekende omzet een hogere boete opgelegd worden. Als sprake is van boete-verhogende omstandigheden (bijvoorbeeld geen behoorlijke leeftijd verificatie toepassen) kan de boete worden verhoogd.

Bij ieder boetebesluit weegt mee wat het onrechtmatig voordeel voor illegale aanbieders is. Dat gaat bijvoorbeeld om de kosten die vergunninghouders wél moeten maken voor het aanvragen en in stand houden van een vergunning; zo’n 800.000 per jaar en voor het eerste jaar van exploitatie zelfs het dubbele, 1,6 miljoen euro.

Foto Naim Benjelloun (cc)

Take-Two rapporteerde maandag een hogere omzet over het derde kwartaal van het gebroken boekjaar, maar deomzet- en boekingsprognoses vielen fors tegen.

Het bedrijf verlaagde zijn omzetprognoses voor het hele jaar en waarschuwde het beleggers dat de nettoverliezen hoger zullen uitvallen.

De omzet klom naar 1,41 miljard, waarvan 1,38 miljard aan boekingen. Het nettoverlies: bedroeg 153 miljoen vergeleken met een nettowinst van 144 miljoen in hetzelfde kwartaal een jaar eerder.

Consumenten besteedden hun geld aan gevestigde blockbusters en sterk afgeprijsde titels, trends die de backcatalogus van Take-Two hielpen, maar niet de nieuwe releases.

Take-Two’s grootste titels voor het kwartaal waren Marvel’s Midnight Sons, PGA Tour 2K23 en New Tales from the Borderlands. De sterkste prestaties boekten NBA 2K23, NBA 2K22, Grand Theft Auto 5 en Online, Empires &Puzzles, Toon Blast, Rollic’s hyper-casual portfolio, Red Dead Redemption 2 en Online, Words With Friends, Merge Dragons en Toy Blast.

NBA 2K23 heeft nu meer dan 8 miljoen verkochte exemplaren verkocht (meer dan 3 miljoen meer dan het vorige kwartaal), terwijl Grand Theft Auto 5 de 175 miljoen verkochte exemplaren bereikte.

Het aandeel Pinterest daalde gisteren 12 procent nadat het prikbord een lager dan verwachte omzet rapporteerde en een zwakke prognose voor het eerste kwartaal.

De omzet in het vierde kwartaal groeide met 4 procent op jaarbasis tot 877 miljoen, terwijl de totale omzet voor 2022 met 9 procent op tot 2,8 miljard.

Pinterest boekte in het vierde kwartaal een nettowinst van 17 miljoen dollar, maar boekte over heel 2022 een nettoverlies van 96 miljoen dollar.

Wel steeg het aantal maandelijks actieve gebruikers met 4 procent jaar-op-jaar tot 450 miljoen. De gemiddelde omzet per gebruiker, of ARPU, voor de regio VS en Canada steeg in het vierde kwartaal met 6 procent tot 7,60 dollar ten opzichte van een jaar geleden.

Het bedrijf meldde verder dat zijn chief financial officer en hoofd bedrijfsvoering Todd Morgenfeld het bedrijf op 1 juli 2023 zal verlaten.

Pinterest ontsloeg recentelijk ongeveer 150 mensen nadat het in december ook al banen schrapte, aldus Bloomberg. Het gaat om minder dan vijf procent van het personeelsbestand.

Met het vrijgeven van ChatGPT eind vorig jaar was Generative AI ineens overal. Interessant, maar vooral nog spielerei. Met Nederlandse kenners bogen we ons over verschillende use cases en de toekomstverwachtingen. ‘De truc is om te weten hoe je verschillende tools aan elkaar knoopt.’

Misschien gaat november 2022 wel de geschiedenisboeken in als ‘de dag dat AI gemeengoed werd’. Die maand zag ChatGPT het levenslicht en werd het grote publiek wakker voor de mogelijkheden van AI.

In één keer was er die machine die alles kon met lettertjes. Stel een vraag en de machine met die exotische letterige naam weet het antwoord. En nog goed ook. Want laten we eerlijk zijn, het ís ook een soort kruising tussen Google en een Zwitsers zakmes.

Maar dit is zeker niet de eerste AI die onze levens binnendringt. Denk bijvoorbeeld aan Google Translate, die duizenden taalcombinaties vloeiend snapt en spreekt. Of denk aan AlphaZero, AlphaGo, AlphaFold of Wavenet. Allemaal uitermate slimme machines die vloeiend schaken, Go spelen, animo’s brouwen of stemmen genereren. Allemaal enorm indrukwekkend werk van DeepMind uit Engeland, een dochterbedrijf van Google.

In januari 2021 kwam het text to image-model DALL-E al uit, uit de stal van het Amerikaanse onderzoekslab OpenAI. Ook toen hadden de alarmbellen al kunnen rinkelen bij het grote publiek. Toch was er kenenlijk een systeem nodig dat dichterbij onze werkelijkheid kwam. Een machine die terstond als een soort tovenaar álle antwoorden geeft. Op zich is het taalmodel onder ChatGPT niet eens uniek. Er zijn zat concurrenten, waaronder Bloom, Replika, Jasper.ai en Lamda. En dat is nog maar een kleine greep.

De term kunstmatige intelligentie doet vermoeden dat we hier te maken hebben met een slimme, denkende computer. Maar daar is geen sprake van. AI’s zijn niet zelfbewust, hebben geen geheugen en hebben geen begrijpertje. Vraag aan ChatGPT: ‘Wanneer kruiste Egypte voor de tweede keer de Golden Gate Bridge?’ en de machine zal proberen een keurig antwoord te geven. Oktober 2016. Of: ‘Wat eten gebakken eieren, hele dooier, als ontbijt?’. Zelfde verhaal. Toast en fruit.

ChatGPT en alle andere AI-modellen zijn wat de naam zegt: wiskundige modellen die zijn getraind op enorme corporra om zo nauwkeurig mogelijk een opdracht uit te voeren. De modellen antwoorden op basis van wat wij er in stopten. Dat zijn niet per definitie waarheden. Modellen werken met correlaties, niet met gezond verstand. Daarom hoor je ook regelmatig de oproep om de algoritmes, de radertjes in de machine, open source te maken. Alleen dan kun je zien wat de oorzaak van eventuele fouten is. Gebeurt dat niet, dan blijven het altijd geheimzinnige zwarte dozen.

Zelfs de CEO van DeepMind, nota bene hij, waarschuwt tegen te opportunistisch gebruik van kunstmatige intelligentie. In een zeldzaam interview met tijdschrift Time stelt hij dat er voorzichtig en behoedzaam moet worden omgegaan met AI. Uit onoplettendheid of onbedachtzaamheid kunnen de grootste ongelukken komen. De consequenties kunnen immens zijn. Modellen die niet open source zijn, zijn oncontroleerbaar en daarmee onvoorspelbaar.

In Nederland ging daarom in januari 2023 een toezichthouder van start voor algoritmes. Dat gebeurt onder de vlag van de Autoriteit Persoonsgegevens (AP). De AP mag desgewenst iedereen altijd vragen om de broncode van zijn algoritmes met haar te delen. Het bestaande toezicht op algoritmes en artificiële intelligentie blijft intact. Dit ligt bij verschillende colleges, markttoezichthouders en rijksinspecties. Omdat algoritmes in alle sectoren te vinden zijn, wordt er echter ook vanuit een overkoepelende instantie in de gaten gehouden wat de generieke en specifieke risico’s en effecten zijn van algoritmes.

Op het internationale toneel woedt ook de discussie over copyright. AI’s die tekst en beeld ‘snappen’ zijn getraind op het intellectuele eigendom van miljoenen schrijvers, fotografen, videomakers en andere amateur en professionele makers. Maakt het werk dat een AI genereert daarmee automatisch inbreuk op copyright of heeft het enkel leren denken zoals een mens dat doet? Dat is voer voor rechters. Fotobank Getty Images zet de toon en klaagt daarom de maker van Stable Diffusion aan wegens misbruik van diens auteursrechten. Het beklaagde AI-model gebruikte foto’s van Getty om te leren welke zaken op foto’s staan en kon daardoor op verzoek nieuwe afbeeldingen creëren.

Maar wat heb je er aan? Dat is toch de vraag die door ieders hoofd gonst als je de vele demo’s van ChatGPT ziet. Nou, veel dus. Als je er maar bereid bent te zoeken en te experimenteren.

Use case 1: Contentmarketing/SEO

Jaap Jacobs van growthmarketingbureau Fingerspitz zet dit soort tooling al wat langer in. Zij gebruiken Jasper.ai om content te genereren. Alle marketeers en copywriters die zeggen dat dit geen bedreiging is, hebben het volgens Jacobs mis. Hij ziet het echter als kans. “Tien jaar geleden had niemand gedacht dat we hier nu zouden zijn. Ik denk dat de techniek ons gaat inhalen. Je hebt weinig andere keuze dan de technologie te omarmen. Het werk wordt het voor negentig procent overgenomen door machines.”

Nuancerend: “De tooling werkt nog wel beter met Engels dan Nederlands, dus in deze fase heb je altijd nog menselijke eindredactie nodig. Voor vertalingen maken wij gebruik van DeepL.”

Concreet gebruikt Fingerspitz AI om kleinere blokken tekst te laten schrijven. De hoofdtaak wordt opgedeeld in subvragen en aan de machine gevoed. De resultaten worden vervolgens aan elkaar geregen tot een groot geheel. “Zo kun je je eigen toon en stem in de tekst leggen.” Dat verlaagt bovendien het risico op het moment dat Google besluit om te algemeen klinkende AI-gegenereerde teksten uit zijn index te schoppen.

De efficiëntie zit volgens Jacobs vooral aan het begin van het proces. “In de voorbereiding van een project kun je uitzonderlijk snel iets op papier krijgen. Je slaat het handwerk over en kunt meer tijd besteden aan opmaak, aan de kwaliteit. Je kunt ook slimmer gaan werken.” Bijvoorbeeld door uit een video de audio te isoleren, die te voeden aan Amberscript voor een transcriptie, vervolgt hij. Die tekst kan je dan weer finetunen met Jasper.ai en de leesbaarheid vergroten met Languagetool. “De truc is te weten welke tools er zijn, hoe je die moet bevragen en hoe je de tools in het proces aan elkaar te knopen.”

Hoeveel besparing dit soort tools oplevert, weet Sjoerd de Kreij wel. Hij lanceerde eind vorig jaar de AI-gebaseerde schrijftool Schrijven.ai voor de Nederlandse markt: een schrijfmachine die op basis van taalmodel GPT-3 teksten schrijft. Het is een lerende machine, dus nadat hij het corpus van een auteur heeft bestudeerd, kan hij diens tone of voice aannemen.

De kosten voor contentmarketing kunnen door tien, stelt De Kreij. Bij AI-teksten doet Google namelijk het vooronderzoek en schrijft de toepassing een tekst tegen tien procent van de kosten.

De ondernemer plaatst wel een kanttekening: voor professioneel schrijven werkt ChatGPT niet goed genoeg. Zijn praktijk draait hoofdzakelijk op mkb’ers met weinig tijd die de contentproductie van e-mail, socials maar ook offertes en Powerpoints uitbesteden. “Daar hoef je binnenkort niet meer over na te denken. Over twee jaar neemt een tool dat over. Je krijgt dan zelf meer tijd voor diepgang en creativiteit.”

Dat laatste, tijd voor diepgang en creativiteit, wordt vaak benadrukt als een van de grote voordelen. Maar is dat wel zo? Gebruiken werknemers de vrijgevallen tijd inderdaad om zichzelf te verheffen, tot diepere en creatievere inzichten te komen? Dat moet de toekomst nog uitwijzen. Een werkgever kan het de inzet van AI’s net zo goed beschouwen als een manier om processen te automatiseren en personeelskosten te besparen.

Use case 2: Video en audio

Voor Deniz Alkaç, creatief (video)producent bij Bruut Amsterdam, is het duidelijk: AI’s kunnen met hun onverwachte antwoorden tot nieuwe creatie komen en dus inspireren. Een AI werkt voor de mens als opdrachtgever. Een mens zal zelf altijd vanuit zijn eigen, beperkte kaders werken. Een machine heeft de hele wereld als uitgangspunt en kan een opdracht op oneindig veel manieren interpreteren en uitvoeren.

“Je geeft de controle, maar ook veel handwerk uit handen”, zegt Alkaç. Als filmmaker moest je eerst een animator inhuren, vormgeving maken, storyboards en exact bedenken wat je hoe wilde. Allemaal voorbrereidend werk voor het produceren van een videocommercial. Tegen een tool als phenaki kun je vertellen wat je wilt en hij maakt het, weet Alkaç. “Het laat ons als creatieven met een paar drukken op de knop een idee valideren. En maakt het mogelijk om dingen los te laten. Je hoeft niet alles tot in detail te specificeren. Je kunt zaken open laten en die door de machine zelf laten invullen.”

Wat duidelijk naar voren komt, is dat machines ervoor zorgen dat makers grondiger moeten nadenken over wat ze wel maar ook niet willen. “Wat is een goede prompt?”, vat de Alkaç de essentie samen, verwzijend naar de opdracht, het vonkje dat het proces in werking stelt.. “Je moet heel nauwkeurig zijn in je vraag aan de AI. Dát is de kunst.”

In de wereld van videoproducties is het nog niet zo ver dat software het hele proces van A tot Z kan overnemen. Daarvoor is de techniek niet volwassen genoeg. Alkaç: “Je ziet nu vooral gimmicks. AI wordt nog niet echt gezien als onderdeel van de creatieve toolbox. Ik denk dat dat een onderschatting is. Het is een kwestie van tijd dat deze – noem het – kwasten naast je pallet als maker liggen. Over een paar jaar is het onderdeel van de suites van Microsoft en Adobe. Net zoals je nu spellingscontroles hebt. Het zal ongetwijfeld onze levens veranderen. Daarom moet je er ook op school mee leren werken.”

Een vooralsnog praktisch bezwaar van AI-tools is dat het veel rekenkracht kost voor een machine om één plaatje te renderen. “Een plaatje dat je heel creatief prompt kost al gauw een minuut om te maken.”

Naarmate een bedrijf groter wordt en digitale diensten centraler staan in de strategie kan het ook lonen om zelf AI-modellen te ontwikkelen. Immers, veel van de kennis en tools zijn publiek beschikbaar (via wetenschappelijke publicaties) en zelfs als opensourcesoftware beschikbaar. Hier maakt bijvoorbeeld RTL Nederland gebruik van. Hendrik Vincent Koops van RTL vertelde op Emerce EDAY 2022 dat slimme machines de thumbnails maken voor Videoland. Daar komt geen mens meer bij aan te pas. Ook de beeldarchieven, bijvoorbeeld voor nieuws, worden bestudeerd door machines en modellen. Bijvoorbeeld om straatbeeld te herkennen of andere standaard situaties. Door machines te leren kijken, kunnen video editors sneller passend beeld opvragen.

Bij TikTok wordt AI juist weer gebruikt bijvoorbeeld om muziek te maken bij reclamevideo’s. Machines kunnen ervoor zorgen dat de muziek (zelf gemaakt, dus geen rechtenafdracht) exact bij het ritme, lengte en tempo van de commercial passen. Dat legde de Nederlandse Janne Spijkervet legde tijdens datzelfde EDAY 2022 uit.

Naast tekst en beeld wordt kunstmatige intelligentie ook ingezet om nieuwe audio te genereren. Dat is een breed vakgebied en daarom niet zomaar te vangen met één specifiek taalmodel. Apple gebruikt bijvoorbeeld eigen technologie om de tekst van digitale boeken te laten voorlezen voor Engelse stemmen die menselijk klinken, maar toch echt machines zijn. Een ander voorbeeld toont zich bij de Noorse nieuwsuitgever Aftenposten. Die liet de stem van een podcastmaker klonen om deze de nieuwsartikelen op de website te laten voorlezen. News24 uit Zuid-Afrika doet hetzelfde.

Een opkomend domein is nasynchronisatie van series en films. Dat zullen we in Nederland welicht niet veel zien, omdat buitenlandse producties hier meestal worden voorzien van ondertiteling. In andere landen werkt men liever met nasynchronisatie, in jargon ‘dubbing’ genoemd. Dit soort technologie maakt het mogelijk om – zeg – Emma Watson of Tom Cruise complete films vloeiend in Duits, Turks of Spaans te laten spreken. Bedrijven als Flawless en ElevenLabs zijn hierin gespecialiseerd. Waarbij het mogelijk is om de bewegingen van de mond aan te passen aan de gekozen taal, voor een extra natuurlijk resultaat.

Een andere plek waar Voice AI groot kan worden, is in de wereld van de telefonische helpdesks. Dat denkt althans directeur Jente Kater van Voicebooking.com. Zijn bedrijf exploiteert een marktplaats waar stemacteurs hun diensten aanbieden, maar sinds 2019 heeft Kater ook de tenen in het water met automatische stemgeneratoren. Die AI wordt maandelijks door 22.000 nieuwe gebruikers ingezet. “Helpdesks van bijvoorbeeld Ziggo, KPN en bol.com krijgen heel veel herhaalvragen. Een voice AI-stem is dan een efficiënt, schaalbaar alternatief.” Wanneer het echter om professionele stemmen gaat, vertolkt door stemacteurs, ligt het iets genuanceerder. “Als je doel is om mensen te overtuigen of engageren, zoals bij commercials, explainers en e-learning, dan zijn stemnuances zo belangrijk dat je dat beter aan een mens kan overlaten. Voice AI’s zijn wel geschikt voor de onderkant van de markt, het budgetwerk.”

Of dat idee terecht is, moet de toekomst uitwijzen. Microsoft is een van de partijen die denkt dat het machines heel natuurgetrouw stemmen kan laten nadoen. Het model VALL-E kan iemands stem klonen op basis van drie seconden tekstinput. Vooralsnog spreekt het alleen Engels, maar het kan dan wel weer unieke dialecten, tongvallen en emoties overbrengen.

Use case 3: Software schrijven

Naast tekst, beeld en audio wordt kunstmatige intelligentie ook ingezet om computersoftware te schrijven. Dat gaat zelfs zo goed, dat programmeurs uren werk per dag kunnen weg automatiseren. Ten minste, als ze de daarvoor beschikbare tools gebruiken. Ook het hierbij populaire model Codex komt uit de stal van onderzoekslab OpenAI.

De AI’s in dit domein als hebben net als hun tegenhangers in andere toepassingen miljarden variabelen leren kennen, snappen en interpreteren. Gegeven een bepaalde opdracht zijn ze in staat om suggesties te doen op grond van servers vol eerder gebruikte softwarecode. Het verschil tussen de modellen van bijvoorbeeld ChatGPT, Codex en Tabnine zit in de nauwkeurigheid, diepte en breedte van de suggesties die ze doen.

ChatGPT bijvoorbeeld is eigenlijk een dom ding dat een hele brede waaier aan code kent. In beeldspraak: de AI kan tal van verschillende kleuren suggereren om een canvas mee te beschilderen. In de computerwereld houdt dat in, dat het echt verschillende oplossingen kan geven voor een bepaald probleem. Codex daarentegen kent vooral verschillende schakeringen van één kleur. Het leert eerst de schrijfstijl van zijn opdrachtgever en borduurt daar op voort. Programmeurs kunnen beide ‘kwasten’ of ‘pennen’ in hun etui stoppen en ze inzetten op verschillende momenten. De een werkt wat conceptueler of holistischer, de ander is eerder een spellingscontroleur of doet suggesties om een zin af te maken of voor de volgende zinnen.

Wat betekent deze ontwikkeling voor het werk van programmeurs? AI’s stellen hen in staat meer werk te verrichten in minder tijd, zich te focussen op de hogere frameworks en architectuur maar vinden tijdens het ambachtelijke handwerk ook een sparringpartner in de meedenkende tools. Net als in de wereld van beeldbewerking en -productie moet een programmeur zich een nieuwe vaardigheid eigen maken: ‘prompten’. Je moet manieren leren om tegen het AI-model te praten en de gewenste output te krijgen. Hoe specifieker de vraag, hoe puntiger het antwood. De rol van een mens ontwikkelt zich richting die van een regisseur, iemand die de kaders stelt.

Er ontstaan steeds meer decentrale autonome organisaties (DAO), maar waarom zou je voor die vorm kiezen? Werkprocessen zijn verregaand te automatiseren en de blockchain geeft vertrouwen, stellen voorstanders. Fiscaal en juridisch zitten er echter flinke haken en ogen aan. Twee DAO-makers geven context. ‘Stakeholdermanagement is de grootste potentie.’

Michiel Degruytere, medeoprichter Foragers.io

Bedrijfsconcept
Foragers.io vindt dat mensen zich niet langer op basis van tijd moeten laten inhuren. Je kunt namelijk nooit meer tijd verkopen dan je hebt. Bovendien kan inhuur op basis van tijd een incentive geven om langer over een opdracht te doen. Door de factor tijd eruit te halen en prestatiegericht werken centraal te stellen, moet er een ander systeem ontstaan.

Het idee daarbij is dat individuen zich ook tot als een soort multidisciplinaire teams kunnen organiseren om opdrachten uit te voeren, waar andere ‘klusplatformen’ zich vooral op individuele werkers richten. Door samen te werken, kunnen grotere taken worden uitgevoerd en wordt voorkomen dat iedereen aan een probleem werkt en slechts één iemand – diegene die de oplossing vindt – betaald krijgt, zoals bij een platform als HackerOne gebruikelijk is.

De werkwijze hierbij is dat een opdrachtgever een opdracht aanbiedt, hiervoor het budget dat hij daarvoor beschikbaar heeft vooraf stalt in een digitale kluis en geïnteresseerden een voorstel kunnen indienen voor het uitvoeren van de klus. De opdracht wordt opgedeeld in fases, waarbij er per uitgevoerde fase een betaling vrijkomt, als die naar behoren is uitgevoerd.

Waarom doe je dit in de vorm van een DAO?

“Die keuze hebben we achteraf gemaakt”, zegt Degruytere. “We waren al een tijdje bezig om het businessidee vorm te geven en kwamen er achter dat het heel lastig is om het systeem zoals wij dat voor ogen hebben zonder escrow (geblokkeerde rekening, red.), blockchain en smart contracts te doen. Je kunt hiermee namelijk veel automatiseren en alles heel vloeiend maken.” En dan is er nog een heel praktische reden dat zijn oog erop viel: een DAO is technisch veel voordeliger dan werken met reguliere software. Wat voor een jong bedrijf dat gebootstrapt werkt extra gunstig is.

Middels de DAO heeft iedereen die binnen het systeem werkt een stem in wat er gebeurt. Het systeem is zo ingericht dat er eenvoudig gestemd kan worden over kwesties. Indien er voldoende stemmen uitgebracht zijn, kunnen middels een smart contract dan een of meerdere handelingen automatisch in gang gezet worden. “Zo heb je niet alleen tijdens een personeelsmeeting inspraak, maar voortdurend”, benadrukt Degruytere. Het systeem helpt bij het beslechten van geschillen over premies, het aanwijzen van premies voor goede daden en het voorstellen van gemeenschapsoplossingen.

Belangrijk is volgens hem ook de equity-verdeling bij Foragers.io. Door te werken met tokens – digitale punten die zijn te verdienen – krijgt iedereen die actief is binnen het systeem een deel van de omzet krijgen. Bij Foragers.io krijgt de agency krijgt dus wat minder, omdat iedereen eigenaar is, maar er is wel een incentive om met zijn allen de organisatie te laten floreren. Doordat de regels rond de verdeling in smart contracts ligt besloten, worden de verdiensten bij akkoord vrijwel real time verdeeld.

Een andere reden is transparantie. De officiële communicatie die plaatsvindt is inzichtelijk en traceerbaar. Wat logisch klinkt, maar wat binnen DAO’s extra nodig is, meent Degruytere. Controle en vertrouwen zijn belangrijk omdat het bij blockchain-gebaseerde activiteiten mogelijk is dat mensen ook anoniem deelnemen.

Met welke uitdagingen heb je te maken?

Een belangrijke uitdaging blijkt de communicatie. Want hoewel in theorie gunstig is dat alle deelnemers een stem hebben, moeten zij die in de praktijk ook laten gelden. Voor de geldigheid van besluiten is een minimaal aantal stemmen nodig, maar niet iedereen is per definitie actief bezig met de policies en de governance in de DAO, merkt Degruytere. “De back-office verdwijnt niet als je kiest voor een DAO. Je moet contracten tekenen, mensen uitbetalen, andere uitgaven doen et cetera.”

In zijn ervaring – de Degruytere helpt buiten Foragers.io ook andere DAO’s opzetten – verlopen grote stappen als het nemen van grote beslissingen, het opzetten van teams en het aanwijzen van budgetten doorgaans soepel. De meer operationele handelingen kunnen lastiger zijn. “Als je als persoon betaald wilt worden, dan is er vaak een multi-signature nodig. Dat is heel mooi, veilig en transparant. Maar het zijn vaak core team members die dat dat moeten tekenen en die zijn heel druk. Je kunt heel veel automatiseren, maar hebt toch echt menselijke handelingen nodig.”

Buiten dat verdient ook security veel aandacht. “In een escrow-contract kan honderdduizend dollar zitten voor een opdracht van een cliënt. En als één iemand een bug vindt in jouw contract, dan kun je dat geld kwijt zijn. Die transactie kan je niet meer terugdraaien, want zo werkt dat op de blockchain. Teams die je met security kunnen helpen zijn er wel, maar die zijn vaak al volgeboekt.”

Een probleem waar veel DAO’s tegenaanlopen is het gebrek aan een breed, legaal ondersteunend framework. Het blijkt lastig om alles binnen de wet te regelen. Werkt de tokenomics bijvoorbeeld als een aandeel en moet het daarom gereguleerd worden? En hoe, hoeveel en waar moet er belasting worden betaald? Een bankrekening openen blijkt als onmogelijk. “Het is heel moeilijk om het in Europa volledig legaal op te zetten. Mede doordat je niet één persoon hebt waar je de organisatie aan toe kan schrijven. Je hebt zelfs niet eens alle identiteiten van iedereen die deelneemt.”

Mede hierdoor kiezen veel DAO’s voor de oprichting van een stichting. En wordt er gekozen voor plekken als Liechtenstein, Wyoming (Verenigde Staten) en de Marshall Eilanden, die bekend staan om hun gunstige klimaat voor het structureren van een DAO. Degruytere wijst ook op de MiCa die aanstaande is, een Europese wet die zich richt op het structureren van crypto-assets.

Chaos
“Het is nog best chaos”, stelt Degruytere. “Je wordt vaak wel in het diepe gegooid, maar dat maakt het ook weer interessant. Het is een heel erg meritocratisch systeem. Je kunt met je eigen innovaties en ideeën indruk maken. Niemand vraagt om opleidingscertificaten of zelfs identiteit. Het gaat erom wat je doet.”

Luuk Weber, oprichter Kolektivo

Concept
Curaçao heeft als valuta de gulden die gekoppeld is aan de Amerikaanse Dollar. Een erfenis van de rol van het eiland in de keten van olieproductie. Inmiddels is er behoefte aan een ander, duurzamer systeem, vindt Kolektivo. Om hier naartoe te werken is er een toolkit ontwikkeld voor een ‘community currency’. Bedoeld als aanvulling op de lokale fiat op plekken waar er niet voldoende cash/kapitaal is. Kort gesteld kan er een digitale munt (lees: tokens) gecreëerd worden op basis van een zelf gekozen onderpand. Kolektivo kijkt in het geval van Curaçao naar natuurlijke assets, zoals bossen, riffen en mangroven. Alsook frisse lucht en schoon water. Zaken die van waarde zijn voor de mens. De tokens die daarop worden uitgegeven, beschermen het onderpand. In deze dus de natuur.

Waarbij Kolektivo zich gesteund voelt in de ontwikkeling dat er wereldwijd steeds meer waarde wordt toegekend aan de natuur. Ter vergelijking: zoals er carbon-credits zijn, kunnen er ook biodiversiteits-credits komen of marine-credits. Doordat er in Kolektivo’s aanpak een fysiek onderpand is, in plaats van een valute gebaseerd op vertrouwen (zoals vele crypto’s), is de waarde ook mee te nemen naar andere plekken op de wereld, stelt Weber. “Dat kan alleen als je onderpand wereldwijd wordt gewaardeerd.”

Waarom doe je dit in de vorm van een DAO?

“Om het te protocolleren. Net als een bitcoin of ethereum. Als je wat wij doen als één bedrijf doet, kan je niet de wereldwijde bereik behalen dat nodig is”, zegt Weber. Door het te gieten in een protocol, dat door verschillende stakeholders wordt gemanaged, denkt hij betere stakeholdermanagement te kunnen doen. Want alle partijen die een aandeel in het project hebben, hebben middels de DAO een stem in het geheel. Tegelijkertijd maakt de organisatievorm het tot een geheel, met een eigen merk.

Anders gesteld wordt de DAO dus niet op operationeel niveau (als hr- of marketingtool) gebruikt, maar op strategisch niveau, verklaart hij. “Het collectief van alle stakeholders die gezamenlijk beslissingen maken. De enige plek waar we een single source of truth hebben.”

Gevraagd naar wat gebruikelijke stakeholders zijn, refereert Weber aan PrimeDAO, een organisatie die tools ontwikkelt om DAO’s beter te laten samenwerken, waar hij aan meebouwt. Gebruikers, bouwers en investeerders zitten daar als stakeholders in. “We proberen daar overlap voor te creëren. Mijn venture groep Kolektivo Labs gebruikt PrimeDAO’s technologie voor klanten, helpt de technologie te ontwikkelen en we bezitten tokens.” Er is Kolektivo dus veel aan gelegen dat het goed gaat met PrimeDAO, wil hij maar zeggen. Als hij geen tokens had, zou hij eerder overstappen naar een ander platform. “Stakeholdermanagement is de grootste potentie.”

Dat Kolektivo een DAO is, geeft ook voordelen bij toegangscontrole, vervolgt Weber. De regels daaromtrent liggen besloten in NFT’s – die dus niet zoals door vele anderen worden ingezet als digitaal (artistiek) object, maar een functionele rol spelen. Daarvoor moet je een diep begrip hebben van wie wat moet doen en wie welke rechten heeft, stelt Weber. “De blockchain is fundamenteel een vertrouwensmachine. Alles moet terug te leiden naar de identiteit de DAO. As jij een recht hebt dat niet gealloceerd is door de DAO kunnen de token-holders jou niet terugroepen of controleren en ben je buiten de limieten van de organisatie bezig.”

Om dit concreter te maken: je kan bijvoorbeeld instellen dat een bepaald adres in kan loggen op de Twitter account van de organisatie. En als diegene iets verklooit, kan hij door de DAO de toegang ontzegd worden doordat er een token wordt verbrand of teruggehaald.

Met welke uitdagingen heb je te maken?

Die zitten met name in de fiscale en juridische  hoek, zegt Weber. Er is geen volledig passende entiteit om de digital native en werkelijke wereld feilloos samen te laten werken. En financieel en fiscaal gezien is er voortdurend een vertaalslag nodig van wat er op de blockchain gebeurt en hoe dit precies in het bestaande systeem afgerekend dient te worden. “Er zijn veel omwegen nodig die het allemaal moeilijker maken.”

Hoewel een ‘juridisch omhulsel’ als een LLC (limited liability company) door steeds meer DAO’s gekozen wordt om de kloof te dichten, heeft dit voor Weber niet de voorkeur. Die kan namelijk niet in Nederland opgericht worden en dus moet je uitwijken naar het buitenland. “Maar niemand wil dat echt. Ik niet, mijn collega’s niet en de Nederlandse staat denk ik ook niet. Die wil gewoon dat we hier alles netjes afrekenen.” Zijn bedrijven zijn volgens hem dan ook op reguliere wijze op Europees niveau georganiseerd.

Mede hierdoor wordt de DAO dus alleen voor strategische doelen gebruikt. Er wordt bijvoorbeeld zo min mogelijk gestemd. Stemmen over welke kleur hoed er op een bepaald plaatje moet komen is leuk, maar als het gaat om beslissingen over grote investeringen, die mensen met verwachtingen hebben gedaan, dan is dit anders, stelt Weber. Als je het op hoog niveau wilt doen, moet je volgens hem verbinding maken met de echte wereld.

En daar schuurt het. “Ik zou alles op de bockchain kunnen doen als het mocht. Contracten maken die tokens verdelen, stemsystemen ontwikkelen… Zonder al te veel moeite kun je veel, maar dat is voor mij geen voordeel. Controlestructuren ontwikkelen die boven individuen gaan bijvoorbeeld wel. Ik kan bijvoorbeeld nooit in mijn eentje een gek idee erdoor drukken. We gebruiken het stemmen bijna nooit met mijn team, maar ik betaal ze wel uit in crypto omdat betalingen van euro naar gulden omslachtig zijn.”

Take away
Wie zich in de organisatievorm verdiept, zal merken dat de meningen over wat een DAO precies is, verschilt. Meestal vanuit de vraag hoe decentraal en autonoom zijn ze eigenlijk zijn. Weber ziet ‘internet-first’ dan ook als een betere benaming. Of in goed Nederlands: een digitale organisatie. Maar wel één die boven de natiestaat staat en wereldwijd opereert.

Zoals TikTok scherp weet in te schatten waarnaar gebruikers op zoek zijn, zo kunnen verschillende Chinese e-commercespelers dit ook. De zogeheten shelf commerce maakt plaats voor interest-based e-commerce. Na de thuismarkt heeft dit via de Verenigde Staten nu ook het Westen bereikt. Reden te meer om met behulp van techcommentator en medeoprichter van China Talk Ed Sander dieper op het model in te gaan.

Om te achterhalen welke interesses mensen hebben, wordt eerst zoveel mogelijk mensen data verzameld. Want zoals bekend mag zijn: des te meer data, des te beter het algoritme getraind kan worden. Daarvoor is het nodig om in korte tijd grote hoeveelheden mensen een app in te krijgen. Chinese ontwikkelaars werken daarvoor veelal met incentives, weet Sander, zoals coupons.

Een ander belangrijk mechanisme is gamification. Onder andere door gebruikers spelletjes te laten spelen in ruil voor een gratis product. Bij een product dat 100 renminbi kost, kan er gelijk 50 afgaan en door spelletjes te spelen gaat er telkens iets meer vanaf, totdat het bijna gratis is, schetst Sander. Om het helemaal gratis te krijgen, krijg je dan de vraag om je vrienden uit te nodigen het spel ook te spelen of de app te downloaden. “Daarmee laat je eigenlijk de gebruiker de marketing uitvoeren in plaats van dat je voor veel geld bereik moeten inkopen via de bekende kanalen.”

Farmville
Populair blijken ook spellen waarbij spelers zelf gewassen verbouwen of dieren fokken, in lijn met een spel als Farmville. Met het verschil dat als het lukt om met succes bijvoorbeeld bepaald fruit te kweken, spelers dit in het echt toegestuurd krijgen als beloning. Om alle dingen die je nodig hebt om je product te laten groeien, zoals voer, kunstmest en water, moet je dan weer mensen uitnodigen. Of een bepaalde tijd door een feed met producten te scrollen. Sander: “Terwijl je scrollt, kom je dan ongetwijfeld producten tegen die je aanspreken en die je even aanklikt voor meer informatie. Waardoor het algoritme weer gevoed wordt met jouw interesses.”

En zo kan het ook werken met gratis producten. Na een behaalde prestatie krijgt de gebruiker de keuze uit een vier- of vijftal producten. Hetgeen hij kiest, zegt weer wat over zijn voorkeuren. Dat wordt weer op de grote databerg gegooid en het algoritme kan zijn werk gaan doen.

Lastig laten liggen
Ook is de manier waarop er door apps genavigeerd wordt anders. Met reden. Zo bracht een e-commercer als Pinduoduo, dat zich richt op goedkope producten zonder al te veel stappen tussen fabrikant en klant, de zoekfunctie in eerste instantie niet zo prominent in beeld als bij shelf commerce. In plaats van bovenin, zoals wij gewend zijn, bevindt deze zich onderaan het scherm. Waardoor gebruikers gedwongen worden om door producten te scrollen. En daarmee zaken tegenkomen waar ze zelf niet naar op zoek, maar mede door de lage prijs wel aantrekkelijk kunnen zijn. “Het is alsof je door de Action loopt”, vergelijkt Sander. “Je blijft meer producten kijken – en wellicht kopen – dan je van plan was. Je kunt het vanwege de lage prijs moeilijk laten liggen.”

Waar bij de traditionele e-commerceplatformen producten het vertrekpunt zijn om interesses te achterhalen, daar gebruikt Douyin, de Chinese zus van TikTok, de vele video’s op zijn platform. Doordat gebruikers veel korte filmpjes consumeren – of ze juist ter zijde schuiven – leggen zij hun interesses bloot, waarop een bijpassende advertentie of aanbieding getoond kan worden.

Wegen
Hoe algoritmen precies werken, wordt door ontwikkelende partijen zoveel mogelijk geheim gehouden. TikTok stelt dat het zich – onder andere – baseert op gebruikersinteracties, zoals de video’s die iemand leuk vindt of deelt, accounts die hij volgt, opmerkingen die hij plaatst en inhoud die hij maakt. Daarnaast de video-informatie, waaronder details als bijschriften, geluiden en hashtags. Evenals apparaat- en accountinstellingen, zoals taalvoorkeur, landinstelling en apparaattype. “Deze factoren worden meegenomen om ervoor te zorgen dat het systeem optimaal presteert, maar ze krijgen een lager gewicht in het aanbevelingssysteem in vergelijking met andere datapunten die we meten, omdat gebruikers deze niet actief uitdrukken als voorkeuren”, aldus het bedrijf.

Op basis van deze informatie alleen kan het systeem echter niet zo goed presteren als het doet. Door de snelle opmars van TikTok buigen experts zich dan ook met regelmaat over hoe en welke data het verzamelt en hoe het daarmee omgaat. En dat is veel. Zo bleek dat bij het openen van een website vanuit de TikTok iOS app, code geïnjecteerd wordt die elke toetsenbordinvoer kan observeren.

Voor aanbevelingen is het volgende beeld ontstaan: TikTok heeft een krachtige ingebouwde AI die gebruik maakt van verschillende systemen zoals Computer Vision, Natural Language Processing en typische metadata om te detecteren wat voor soort inhoud een video heeft. Vervolgens beveelt de app op basis van het profiel, de locatie en de opgegeven interesses van de gebruiker video’s aan.

De aanbevelingen van beginnen als willekeurige populaire video’s en worden genuanceerder naarmate gebruikers meer tijd spenderen. Uiteindelijk begint de app niche-specifieke video’s te tonen en zet de gebruiker aan tot kijken en opnieuw kijken.

Kijktijd
The Wall Street Journal (WSJ) besloot het systeem in 2021 op de proef te stellen en creëerde honderden bots om te analyseren hoe TikTok werkt. Deze bots hadden elk een unieke locatie en IP-adres, maar geen geslacht. Ze hadden specifieke interesses, maar voerden die niet in de app in. In tegenstelling tot wat moederbedrijf ByteDance zegt, ontdekten de onderzoekers dat de app boven alles de kijktijd bijhoudt.

Uit een officieel bedrijfsdocument dat door de New York Times aan het licht werd gebracht, blijkt echter dat ook likes en opmerkingen de algemene aanbevelingen sterk bepalen, samen met kijktijd.

Het beeld dat wordt geschetst is dat de TikTok-ervaring voor iedereen hetzelfde begint. De WSJ-bots werd een reeks willekeurige maar populaire video’s aangeraden en enkele minder populaire. Vervolgens hield de AI bij hoeveel tijd de bots naar een video keken, of ze die al dan niet pauzeerden of opnieuw bekeken, en of ze de video oversloegen voordat hij was afgelopen. Soms wist de AI een bot al binnen veertig minuten de niche in te trekken waarvoor hij geprogrammeerd was – zonder dit dus vooraf kenbaar te maken aan het systeem.

Commerce aanjagen
Vaak – zo ook door bovengenoemde kranten – wordt TikToks aanpak in het licht van spionage en andere dreigingen besproken. Buiten dit frame is duidelijk dat de manier van werken bedoeld is om commerce aan te jagen.

Het werpt de vraag op of dit zo ook in het Westen kan werken. Sander wijst erop dat Pinduoduo zijn manier van werken vrij recent naar de Verenigde Staten heeft gebracht onder de naam Temu. Half oktober kopten Amerikaanse media al dat Temu de meest gedownloade shoppping app was. “De gamification-onderdelen zitten nog wat verborgen in de app. Ze zijn nog wat voorzichtig omdat ze nog maar een paar maanden bezig zijn. Dat zullen ze langzaamaan introduceren en testen of het ook in die markt werkt.”

Veelzeggend is volgens hem dat Pinduduo in het thuisland een hoge dagelijkse gebruikersactiviteit heeft. Niet vanuit een aankoopintentie, maar vooral om de games te spelen en daarin verder te komen. “Bij verschillende games word je beloond als je dagelijks inlogt. Soms met micro payments. Als je dat maar lang genoeg doet, spaar je een bedrag bij elkaar dat je kunt laten uitbetalen. Wat een hele kleine investering voor Pinduoduo is om je elke dag in te laten loggen.” Dat doet Temu ook al, gekoppeld aan Paypal, voegt hij toe.

Weg-swypen
Te verwachten is ook dat TikTok, als het zijn e-commercemodel wat verder aan de praat krijgt aan deze kant van de wereld, het aanbod interest-based zal maken. In het Verenigd Koninkrijk wordt bijvoorbeeld al gekeken op het vlak van maaltijdbezorging, weet Sander. “Daar moeten we hier misschien even aan wennen, maar is ook weer niet veel anders dan een pre-roll bekijken. Terwijl je hem in Tiktok nog eens weg kan swypen ook.”

Kanttekeningen zijn echter ook te plaatsen. Zo staat interest-based volgens Sander vrijwel gelijk aan impulsaankopen en die mogen niet te duur zijn. Het assortiment waarin eerder genoemde Pinduoduo uitblinkt en uit berichten rondom TikTok blijkt dat daar een bonbedrag de vijftig dollar niet gauw zal overschrijden. “Je krijgt iets geserveerd waarnaar je niet op zoek was, maar toch interessant vond. Het merendeel is een impulsaankoop.”

Twee strategieën
Betekent dit voor e-commerce dat het einde van shelf commerce nadert? Zeker niet. De oudere Chinese e-commerceplatforms die zich baseren op een zoekintentie van de klant, zoals Taobao, Tmall en JD, zullen naar alle waarschijnlijkheid hun rol in geheel blijven houden. Daarnaast zijn apps die alleen content/interest-based commerce deden nu ook shelf commerce aan het toevoegen om ook mensen met een concrete koopintentie beter te kunnen bedienen, weet Sander. “Uiteindelijk heb je twee strategieën binnen één app.”

In maart presenteert Apple naar verluidt eindelijk zijn langverwachte Augmented en Virtual Reality-bril. Het bedrijf is laat met de ontwikkeling ervan, maar heeft vaker een nog nauwelijks ontwikkelde markt naar zich toe kunnen trekken. Naast de iPhone ook de Apple Watch. Hoe kansrijk is Apple in dit nieuwe speelveld?

Mark Gurman van Bloomberg gelooft dat de technologiegigant de headset dit voorjaar zal aankondigen voorafgaand aan de jaarlijkse Worldwide Developers Conference (WWDC) in juni. Dat lijkt niet meer dan logisch, want ontwikkelaars moeten de tijd krijgen om software te schrijven voor de headset. De eigenlijke headset wordt dan ook niet voor het najaar verwacht. Er zou zelfs een speciale hoofdband voor ontwikkelaars komen. Hiermee kan de AR/VR-bril bijvoorbeeld op een Mac worden aangesloten.

Om de bril af te krijgen zou Apple veel ontwikkelaars hebben overgeplaatst naar het team dat aan software voor de mixed reality-headset werkt. Om die reden zou de techgigant geen grote updates hebben gepland voor zijn hardware, en komen er ook geen grote nieuwe functies voor iOS 17 en macOS 14.

Apple heeft tot nu toe niet veel losgelaten over zijn headset. Wel zei CEO Tim Cook vorig jaar tijdens een toespraak: ‘Als je terugkijkt op dit moment, zul je je afvragen hoe je je leven hebt geleid zonder augmented reality.’

Bijna traditiegetrouw is het het bedrijf ook nu niet gelukt om de aanstaande aankondiging geheim te houden. Details over de AR/VR bril lekten afgelopen weken al uit. Foto‘s tot nu toe nog niet. Bronnen spreken van een soort skibril, maar dan wat groter en dikker. Een soort Quest Pro van Meta, maar dunner. De headset weegt naar verluidt tussen de 300 tot 400 gram.

De headset zal veel van dezelfde functies bieden als de headsets die nu op de markt zijn, maar zal geavanceerdere technologie bevatten. Met mogelijk een reeks van camera’s waarmee hij zowel in VR als AR omgevingen kan worden gebruikt.

De camera’s kunnen de handen van de gebruiker analyseren, en sensoren in de behuizing de ogen van de gebruiker lezen, schrijft Bloomberg. Door naar dingen op het scherm te kijken, zoals een app, kun je ze selecteren. En met de duim en wijsvinger taken activeren. Waardoor het niet nodig is om controllers te gebruiken.

De OLED 4K-displays zijn vermoedelijk afkomstig van Sony. Op een speciaal AMOLED-scherm zouden de gezichtsuitdrukkingen van gebruikers te zien zijn, dit om de interactie met de omgeving wat natuurlijker te laten verlopen.

De VR/AR-bril heeft verder een gezichtsveld van 120 graden (de Meta Quest Pro en Valve Index hebben een gezichtsveld van 106 graden). En je kunt bestaande (2D) iOS-apps gebruiken met het toestel.

De Digital Crown op de bril (een draaiwieltje, vergelijkbaar met dat van de Apple Watch) moet wisselen tussen VR en de echte wereld eenvoudig maken. Er komen speciale op maat gemaakte lenzen voor mensen met een bril. Die klik je magnetisch daarop vast. Apple Reality kan zijn lenzen automatisch aanpassen op basis van de oogafstand.

De H2-chip van de bril kan naar verluidt samenwerken met die in de AirPods Pro 2. De chip heeft een speciale transmissiemodus met weinig vertraging.

Door het hoge energiegebruik levert Apple de bril met een externe batterij. Op die accu die met een snoer is verbonden zou de bril het twee uur kunnen volhouden. De batterij zou zo groot zijn als twee iPhone Pro Max-modellen op elkaar.

Geruchten
Geruchten over de topgeheime Apple VR/AR-headset kwamen voor het eerst in 2017 naar buiten bij het noemen van rOS, een besturingssysteem dat een VR-product moest laten werken. De verwachting was dat het product al in 2020 klaar zou zijn, maar dat heeft langer geduurd.

Afgelopen augustus ontdekte Bloomberg een lege vennootschap gerelateerd aan de bril, en meerdere merken als Reality One, Reality Pro en Reality Processor. Deze merknamen blijken rond die tijd ook in Europa te zijn gedeponeerd. De software zou overigens niet langer RealityOS heten, maar xrOS.

Volgens de geruchten zal de prijs van het debuutmodel zo rond de 3000 dollar liggen, waarmee Apple duidelijk mikt op de bovenkant van de markt. Meta’s Quest Pro-headset kost 1500 dollar en de HTC Vive Focus 3 1300 dollar.

Toch worden gaming en mediaconsumptie nadrukkelijk als toepassingen genoemd. The New York Times meldde vorig jaar als dat Apple Hollywood regisseurs als Jon Favreau aan het werk heeft gezet.

Naar verwachting komen er tegen het einde van het decennium ook lichtgewicht AR-brillen op de markt komen. In 2024 of 2025 had Apple volgens berichten al een lichtere AR-bril op de markt willen brengen voor het bredere publiek. Deze zou er zoveel mogelijk als een normale bril moeten uitzien. Mogelijk was dat toen technisch moeilijk te realiseren.

Rivaliteit
Apple mengt zich hiermee in een markt die zich weliswaar niet zo stormachtig ontwikkelt als verwacht, maar al wel even in beweging is. De eerste moderne AR/VR-headset, de Oculus Rift, werd door Meta gelanceerd in maart 2016. Sindsdien is Meta – dat Oculus in 2014 overnam – doorgegaan met het ontwikkelen en lanceren van VR/AR-sets, met als hoogtepunt de nieuwste headset uit 2022, de Meta Quest Pro. Gedurende die zes jaar dat Meta headsets bleef ontwikkelen, keek Apple de kat uit de boom.

Enkele jaren geleden was het vooral Microsoft die met de HoloLens (tot 3500 dollar) de AR markt hoopte te veroveren. Het bedrijf bedacht de term Mixed Reality en zag het als de ‘volgende golf in computing’ na mainframes, pc’s en smartphones. Mixed reality moest ons bevrijden van schermgebonden ervaringen door ‘instinctieve interacties met gegevens in onze woonruimtes en met onze vrienden’. Ook Microsoft beperkte zich grotendeels tot de zakelijke markt.

Maar de vraag valt tot nu toe tegen. Plannen om grote aantallen HoloLens-hardware aan het Amerikaanse leger te verkopen, zijn recent tegengehouden. Uit veldtesten zou gebleken zijn dat soldaten zich ziek voelden na het gebruik van de technologie. De na-effecten omvatten vermoeide ogen, hoofdpijn en misselijkheid. Het Amerikaanse Congres heeft daarom een streep gezet door de bestelling van 6900 extra headsets ter waarde van vierhonderd miljoen dollar.

Het komt dan ook niet als een verrassing dat Microsoft het team afslankt: diverse werknemers van de Mixed Reality Toolkit zijn ontslagen. Dit team werkte aan een raamwerk voor bedieningselementen in VR. Het bedrijf trekt ook de stekker uit het AltspaceVR-platform, een virtuele huiskamer voor mixed reality-ervaringen. Microsoft nam AltspaceVR in 2017 over nadat dit bedrijf datzelfde jaar moest stoppen wegens gebrek aan financiering.

De verwachtingen voor de lange termijn zijn gunstiger. De wereldwijde markt voor augmented reality en virtual reality voor ondernemingen werd in 2021 geschat op 18,9 miljard en zal naar verwachting groeien tot 364,9 miljard dollar in 2030, denkt Astute Analytica. De groei komt vooral door de behoefte aan virtuele training en de toegenomen nadruk van bedrijven op het verbeteren van klantervaringen. Organisaties kunnen betere beslissingen nemen dankzij de integratie van AR- en VR–technologie omdat het zowel de virtuele als de fysieke wereld verbetert.

Hoewel er in 2022 minder headsets zijn verkocht dan in het verleden, verwacht marktvorser IDC toch groei voor de sector Ook voor de komende jaren voorspelt IDC een aanhoudende groei van meer dan dertig procent. Tegen 2026 moeten er 35,1 miljoen AR- en VR-headsets zijn verscheept.

Meta’s Quest 2 wordt daarbij gezien als blijvende markleider. Deze headset heeft een marktaandeel van 84,6 procent. ByteDance staat op ruimte afstand op de tweede plaats met de Pico headset. De top 5 bestaat verder uit DPVR (1,8%), HTC (1,1%) en iQIYI (0,9%).

Er zijn meer optimistische voorspellingen: De wereldwijde augmented reality-markt zal naar verwachting tegen 2031 een aanzienlijke groei doormaken, als gevolg van de groeiende acceptatie van AR-technologie in de gezondheidszorgsector. Regionaal wordt verwacht dat Azië-Pacific het grootste marktaandeel zal hebben. Research Dive verwacht een groei van de wereldwijde augmented reality-markt naar een omzet van 411 miljard dollar.

Research Dive ziet ook weer kansen voor Google, dat vorig jaar Raxium inlijfde, een toonaangevend halfgeleiderproductiebedrijf dat specifiek werkt aan microLED-displaytechnologieën.

Aan concurrenten geen gebrek. Zo toonden ook Canon, Magic Leap, Sharp en Vuzix op de CES beurs in Las Vegas nieuwe headsets voor met name de zakelijke markt. Op de Consumer Electronics Show sprak Peggy Johnson, de chief executive van Magic Leap, over hoe de headsets van haar bedrijf hun weg hebben gevonden naar operatiekamers om artsen te helpen.

“De gezondheidszorg heeft enkele van de meest geavanceerde AR-gebruiksscenario’s. Ze genereren vandaag de dag positieve resultaten voor patiënten en artsen. Denk aan chirurgische planning en 3D-visualisaties van MRI’s die een behandelaar kunnen helpen een beter begrip te krijgen van de anatomie van de patiënt vóór de operatie.”

DigiLens heeft intussen een lichtgewicht ARGO-headset aangekondigd voor de AR-markt. De ARGO-headset is een complete mobiele bedrijfsoplossing met een geïntegreerde Snapdragon XR2-chipset.

Metaverse
Het grote probleem is dat de AR- en VR-headset van Apple wordt gelanceerd in een slecht gedefinieerde markt. Topman Mark Zuckerberg van Meta heeft veel te hoge verwachtingen gewekt met de metaverse, een onmetelijk grote digitale omgeving waar mensen elkaar virtueel ontmoeten, entertainment en educatie aantreffen en met elkaar gaan samenwerken. Ook afgelopen jaar werd op dat gebied maar weinig klaargespeeld. Zuckerberg moest zelf toegeven dat de huidige generatie headsets niet toereikend is voor de visie die hij probeerde te concretiseren.

Meta werkt zelf dan ook nog hard aan technische verbeteringen. Het moederbedrijf van Facebook heeft onlangs nog het Nederlands-Vlaamse bedrijf Luxexcel overgenomen, dat is gespecialiseerd in het 3D-printen van lenzen voor bijvoorbeeld AR-brillen. Luxexcel kan brillenglazen fabriceren via een proces met UV-licht. Het voordeel van die methode is dat de glazen direct op sterkte zijn en meteen inzetbaar.

Apple lijkt de term metaverse te vermijden bij de promotie van zijn headset. Het bedrijf tast eerst de professionele markt af, voordat er goedkopere modellen op de markt komen. Het is zelfs nog maar de vraag of de consument wel zit te wachten op een nog steeds vrij prijzige headset, die ook in de toekomst niet goedkoop zal zijn.

Google deed enkele jaren geleden nog verwoede pogingen om met Google Cardboard iedereen een simpele en betaalbare mogelijkheid te bieden om virtual reality te beleven. Je kon je eigen bril in elkaar zetten of een gecertificeerde ‘Werkt met Google Cardboard’-bril kopen om kennis te maken met virtual reality op je smartphone. Maar even snel was het grote publiek er ook weer op uitgekeken.

Waarom Apple een streepje voor lijkt te hebben? Het voordeel is dat het bedrijf in de loop der jaren aardig wat ervaring heeft opgedaan met 2D AR op iPads en iPhones, oftewel 3D zonder bril. De toepassing gebruikt LiDAR om diepte te meten. Zo kun je van een kamer bijvoorbeeld een virtuele dansvloer maken, compleet met een confettikanon of een spoor van sterren.

Met IKEA Place kun je alvast zien hoe producten eruitzien en hoe ze in je huis passen zonder dat je ook maar je voordeur hoeft te openen. Met de LiDAR-scanner1 kun je je kamers inrichten met slimme suggesties voor producten die niet alleen goed staan bij je huidige interieur, maar ook in de ruimte passen. Al dit soort toepassingen zullen makkelijk doorvertaald kunnen worden naar de Apple headset.

Ter nuancering: tegelijkertijd is een VR/AR-bril geen hulpmiddel dat je even uit de broekzak haalt en al helemaal niet als je onderweg bent. De bril lijkt, anders dan de Apple Watch, geen extensie van de iPhone te worden en vooral in de huiselijke omgeving te worden gebruikt. Buiten gaming en entertainment zal Apple in eerste instantie weinig te bieden hebben.

BeCommerce en Safeshops, twee Belgische sectorverenigingen voor e-commerce, bundelen hun krachten. Op deze wijze willen ze beter inspelen op de behoeften van online verkopers en de digitale economie.

Nu e-commerce een volwassen branche is, willen de organisaties samen bouwen aan een bredere visie waarin de digitale economie alle kansen krijgt, zegt Jan Vereecke, voorzitter van BeCommerce. Ook tegenover de overheid moeten de organisaties samen sterker staan.

Hoe de nieuwe organisatie zal heten of eruit zal zien, is nog niet bekend. Aan de vormgeving van de nieuwe vereniging wordt de komende weken gewerkt.

In het afgelopen jaar hebben ongeveer een half miljoen gebruikers van de PostNL-app hun bezorgvoorkeuren ingesteld. Dat is bijna een verdrievoudiging van het jaar daarvoor, waarin deze optie vanuit PostNL voor alle gebruikers beschikbaar is gesteld.

Met de bezorgvoorkeuren in de PostNL-app, of via het persoonlijke PostNL-account, geven ontvangers zelf aan waar pakketten standaard bezorgd kunnen worden, bijvoorbeeld thuis of bij een PostNL-punt in de buurt. Ook kunnen ontvangers aangeven waar een pakket bezorgd mag worden op het moment dat iemand niet thuis is.

Op dit moment zijn er drie opties: bezorgen bij de buren, bezorgen bij een PostNL-punt in de buurt of bezorgen op een afgesproken plek rondom huis. In de komende maanden wordt ook de PostNL-pakketautomaat toegevoegd als optie.

PostNL is in februari 2021 gestart met bezorgvoorkeuren van ontvangers. De optie is sindsdien stapsgewijs uitgebreid. Ruim 7,5 miljoen mensen die beschikken over een PostNL-account krijgen al meldingen van tijdvakken, een overzicht van de te bezorgen pakketten en de optie om een bezorgmoment te wijzigen.

Twitter heeft het Twitter Blue-premiumabonnement uitgebreid naar zes nieuwe landen. De betaalde abonnementen zijn nu beschikbaar in Saoedi-Arabië, Frankrijk, Duitsland, Italië, Portugal en Spanje, waardoor er nu 12 regio’s zijn waar gebruikers zich kunnen abonneren.

Bedrijven kunnen desgewenst ook een gouden verificatievinkje krijgen voor bijna duizend dollar per maand, weet The Information. Dat bedrag geldt per bedrijf, niet per account. Twitter wil naast de duizend dollar ook vijftig dollar vragen voor verificatievinkjes van aanverwante accounts.

Sinds november bestaan er al goudgele vinkjes, die alleen bedoeld zijn voor overheden en bedrijven. Het is niet duidelijk of overheden straks ook moeten gaan betalen.

Het bedrijf lanceert ook een nieuw tabblad Spaces voor live en opgenomen content, evenals podcasts. Gebruikers zonder een Twitter Blue-abonnement hebben al toegang tot het tabblad Spaces, maar kunnen dan niet deelnemen.

De uitbreiding van Twitter Blue is niet verrassend, omdat het bedrijf op alle mogelijke manieren meer inkomsten wil genereren. Ook moet voortaan betaald worden voor het gebruik van API’s in apps van derden. Dat zou neerkomen op 100 dollar per maand.

Positief nieuws is dat tal van bedrijven, waaronder PepsiCo en Anheuser-Busch InBev, naar verluidt miljoenen dollars hebben toegezegd voor advertenties rond de Superbowl op Twitter.